De klassieke bronnen zeggen dat contemplatie, de hoogste vorm van meditatie, daarvoor het beste middel is. We bereiken dan de toestand van de ‘volle leegte’ van de geest, zoals Boeddha aangeeft. We kunnen zeggen dat meditatie therapeutische waarde heeft als je deze ook in voorbereidende zin goed toepast.
De kracht van meditatie
Meditatie is een proces waarin ons ego-bewustzijn wordt verruimd tot de waarneming van dat onbegrensde gevoel van bevrijding. De kracht van meditatie is het loslaten van je eigen beperkingen.
Het essentiële doel van meditatie is om je weer bewust te maken wie je in werkelijkheid bent, namelijk in de kern ‘volmaakt’, zoals de onderstaande mantra verwoordt. Dat moment bereiken we, voor korte tijd, door onze lichaam en geest in meditatie volkomen in rust te brengen.
Oorzaken van verwarring
Patañjali, vader van de klassieke yoga, onderscheidt een negental lichamelijke en geestelijke oorzaken van verwarring. Hinderpalen op weg naar herontdekking van wie je in werkelijkheid bent. Hij noemt ziekte, twijfel, onachtzaamheid, verdriet en wereldse of uiterlijke gerichtheid. Deze verwarring manifesteert zich als geestelijke pijn, hoofdpijn, nervositeit en zware ademhaling. We kunnen deze ongemakken verder uitbreiden met stressfactoren, zoals: trillen, zweten, snelle hartslag en verhoogde bloeddruk.
Remedies
Patañjali geeft een negental remedies om je weer lichamelijk en geestelijk goed te voelen: blijf vertrouwen in jezelf, neem een positieve levenshouding aan, wordt schouwer en neem emotioneel afstand, verbeter je ademhaling, wordt meer bewust van je zintuigen, ervaar volkomen ontspanning, stem af op mooie voorbeelden in het leven, analyseer je dromen en diepe slaap en ga desgewenst mediteren. Dat woord ‘desgewenst’ is belangrijk. Je moet namelijk een intrinsieke motivatie voelen om te mediteren, want in meditatie houd je jezelf een spiegel voor. Daar is moed voor nodig en niet iedereen kan dat opbrengen.
In dat verband verwijst Patañjali naar Kriya Yoga; de yoga van de eenvoud en het handelen, zonder na te denken. Hij zegt dat deze voorbereidende vorm van yoga ons leert om ons af te stemmen op jezelf en wel door alle handelingen, vooral om te ontspannen, in volle overgave te doen. Het resultaat, meditatie, ligt dan binnen handbereik.
Meditatie en het achtvoudig yogastelsel
Meditatie is een proces van groei naar steeds ijlere vormen van bewustwording. We kunnen deze aanname afzetten tegen het achtvoudig yogastelsel. Door meditatie ontstaat er morele bewustwording (van universele waarde en individuele normen), lichamelijke bewustwording (door houdingen aan te nemen), subtiele bewustwording (door je adem, energie en zintuigen te beheersen) en geestelijke bewustwording (door concentratie, meditatie en contemplatie). In dat ruimere bewustzijn verkrijgen we inzicht in de echte oorzaak van de lichamelijke en geestelijk kwalen. Meditatie is dan een proces van herkennen, erkennen, accepteren en loslaten.
Proces van meditatie
Meditatie is een proces van concentratie, meditatie, contemplatie en integratie van deze drie. In concentratie beginnen we met het ons richten op een gekozen onderwerp. Meditatie gaat een stap verder en ontstaat door het ononderbroken geconcentreerd houden van je gedachten op dat gekozen onderwerp. Contemplatie is de diepste vorm van meditatie, enkel een gevoelswaarneming, los van gedachten, waarbij je bewust bent geworden van de essentie of kern van dat gekozen onderwerp. Integratie van deze drie is een vloeiend meditatief proces, waarbij volledig kennis is verkregen over het gekozen onderwerp op fysiek, subtiel en oorzakelijk niveau.
Meditatie houding
Je kunt liggend, zittend, staand en lopend mediteren, maar de meditatie die het meest oplevert, is in een vaste en comfortabele zithouding op een rustige plek zonder kans op verstoring. Je moet je makkelijk kunnen ontspannen, zodat je in alle rust met de ademhaling-, energiebeheersing en terugtrekken van je zintuigen kunt beginnen. Een comfortabele zithouding kan zijn: de houding van de ziener (Siddhasana) of de makkelijke houding (Sukhasana) of in Egyptische meditatiehouding zittend op een stoel.
Hoe we mediteren
Er zijn vele mogelijkheden waarop je kunt mediteren. Dat kunnen objectieve onderwerpen zijn, zoals energiecentra, energiegebieden, mantra’s, kleuren, zintuigen en hun kwaliteiten, iets verbeelden of tellen. Patanjali geeft zelf de volgende indeling waarop gemediteerd kan worden: het AUM, beredenering, schouwen, gevoel van zaligheid en ego-loosheid.
Meditatie onderwerpen kunnen ook persoonlijke, subjectieve of emotionele onderwerpen betreffen, zoals aspecten van gedrag, problemen en gevoelens.
Vooral bij deze laatste onderwerpen is persoonlijke begeleiding noodzakelijk. Ga vooral niet zelf experimenteren. We raden je aan om in deze gevallen een deskundige yogadocent(e) te zoeken die je een juiste begeleiding kan geven. Een relativering over het effect van meditatie is hier op zijn plaats. We moeten blijven beseffen dat yoga ondersteunend is aan de normale geneeskunde.
Klaas Stuive (pandit Yogabrahma) is hoofddocent bij Academie Raja Yoga Nederland
(info: www.raja-yoga.nl). Voor persoonlijk advies is hij bereikbaar tel. 06-46758949.
Neem nu een abonnement op de yogakrant, slechts 14,75 voor 4 nummers! www.yogakrant.nl/abonnement-afsluiten
