In ons dagelijks leven worden we allemaal geconfronteerd met momenten van onzekerheid. Of het nu gaat om twijfels over onszelf, onze relaties, ons werk, of onze toekomst, onzekerheid is een veelvoorkomende ervaring die ons emotioneel, mentaal en fysiek kan beïnvloeden. Ayurveda biedt inzichten in hoe we op een diepere manier onzekerheid kunnen begrijpen en er op die manier wellicht beter mee kunnen omgaan.
Door de lens van ayurveda kunnen we onzekerheid begrijpen in relatie tot de dosha’s (vata, pitta en kapha), tot de gunas (sattva, rajas en tamas), en in relatie tot de dieperliggende vraag: “Wie of wat is deze ‘ik’?” (ahamkara, ego) in de context van vedanta en yoga. Laten we deze eens in de omgekeerde volgorde bekijken.
Ahamkara als bron van onzekerheid
In de filosofieën van vedanta en yoga wordt het concept van ahamkara, ofwel ego, gezien als een belangrijk thema in het ontstaan van onzekerheid. Ahamkara betekent letterlijk “ik-maker” en verwijst naar ons gevoel van zelfidentiteit of ego. Dit ego is verantwoordelijk voor de manier waarop we onszelf zien en ons onderscheiden van anderen. Daar is ook het gegeven van biologische overleving aan gekoppeld en daar is niets mis mee, integendeel. In het fysieke leven is ‘overleven’ nu eenmaal ‘onzeker’ – dus het gaat om een reële onzekerheid. Anders is het wanneer dit overgaat in een psychologische onzekerheid. Dit komt voort uit een niet-duidelijk-zijn over de vraag wat onze ware natuur is. Dit is de vraag die centraal staat in (advaita) vedanta, en heeft van daaruit ook een relevantie voor de ayurvedische psychologie.
Vedanta en yoga
De vraag: “Wie of wat is deze ‘ik’?” staat centraal in vedanta en yoga. Volgens deze filosofieën ontstaat onzekerheid wanneer we ons te sterk identificeren met het ego en de wereld om ons heen. In plaats van ons ware zelf (atman) te erkennen, raken we verstrikt in het vergankelijke en het materiële, wat leidt tot gevoelens van zelftwijfel, angst, en onzekerheid. Vanuit een reële fysieke onzekerheid over het bestaan, raken we dan verstrikt in een psychologische onzekerheid, namelijk over wie we zijn en daarachter wat de werkelijke aard van die ‘we’ is.
Het losweken van het psychologische ego en de persoonlijke identificatie met het vergankelijke kan leiden tot innerlijke vrede en zekerheid. Yoga en meditatie kunnen krachtige instrumenten zijn die ons helpen om ons bewust te worden van het ego en ons verbinden met ons ware zelf, waardoor we onzekerheid kunnen overstijgen.
Sattva, rajas en tamas en onzekerheid
Deze gunas zijn de drie kwaliteiten van de natuur die invloed hebben op ons denken en gedrag:
1. Sattva staat voor zuiverheid, helderheid en balans. In een staat van sattva is er innerlijke rust en zelfverzekerdheid. Onzekerheid vermindert omdat je in harmonie bent met jezelf en de wereld om je heen.
2. Rajas is verbonden met activiteit, beweging en verlangen. In een toestand van rajas kan onzekerheid zich manifesteren als onrust en angst voor de toekomst. Er is een constante behoefte aan verandering en actie, wat onzekerheid kan versterken.
3. Tamas vertegenwoordigt duisternis, traagheid en verwarring. Wanneer tamas overheerst, kan onzekerheid zich uiten in een gevoel van wanhoop, ontkenning, besluiteloosheid en een gebrek aan richting.
Door het cultiveren van sattva via meditatie, een meer zuivere voeding, en spiritueel innerlijk onderzoek, kunnen we makkelijker de innerlijke balans herstellen en de onzekerheden die ontstaan door rajas en tamas verminderen.
De drie dosha’s en onzekerheid
Volgens ayurveda zijn de drie dosha’s verantwoordelijk voor onze fysieke en mentaal-emotionele gesteldheid. Wanneer deze dosha’s uit balans raken, kan dit leiden tot specifieke vormen van onzekerheid en emotionele verstoringen. En vaak juist daar waar fysieke overleving en onze psychologische gesteldheid elkaar overlappen, en er te weinig sattva aanwezig is om de reële dreiging van de psychologische onzekerheid te onderscheiden.
1. Vata dosha: zelftwijfel, angst en verslaving
Vata, de dosha die bestaat uit lucht en ether, is de dosha die het meest verbonden is met beweging, verandering en onrust. Wanneer vata uit balans raakt, kan dit leiden tot gevoelens van onzekerheid, zelftwijfel en angst. Mensen met een verhoogde vata ervaren vaak een gevoel van instabiliteit en kunnen last hebben van overmatige piekergedachten.
Vata en verslavingen: mensen in wie vata domineert kunnen proberen om hun onzekerheid en angst te compenseren door te grijpen naar verslavingen, zoals cafeïne, roken, of te veel social media. Deze externe middelen bieden tijdelijke verlichting van de onderliggende emotionele onrust, maar verergeren uiteindelijk de onzekerheid doordat ze het zenuwstelsel verder uitputten. Het in meer balans brengen van vata kan onzekerheid verminderen door het integreren van rustgevende, warme en voedende gewoonten, zoals regelmatige maaltijden, yoga, meditatie en een gestructureerde routine. Met name warme oliemassages (abhyanga) kunnen helpen om vata letterlijk en figuurlijk te kalmeren.
2. Pitta dosha: faalangst en de drang naar perfectie
Pitta, de dosha die bestaat uit vuur en water, staat voor ambitie, focus en intellect. Wanneer pitta uit balans raakt, kan dit leiden tot perfectionisme en faalangst. Mensen met een verhoogde pitta ervaren vaak onzekerheid in situaties waarin ze het gevoel hebben dat ze niet aan hun eigen hoge standaarden voldoen.
Pitta en hyperperfectie: pitta-gedomineerde mensen kunnen een intense angst hebben voor falen en voelen zich onzeker wanneer ze niet in staat zijn om perfect te presteren. Dit kan zich omzetten in irritatie, snel boos worden en overmatige competitiviteit. Om pitta te kalmeren en onzekerheid te verminderen, is het belangrijk om koele, zachtaardige, rustgevende activiteiten te integreren. Meditatie, diepe ademhalingsoefeningen, en verkoelende voeding zoals komkommer, kokoswater en munt kunnen helpen om de ‘vurige’ aard van pitta te balanceren.
3. Kapha dosha: onzekerheid over verbindingen en overgewicht
Kapha, bestaande uit aarde en water, staat voor stabiliteit, geduld en hechting. Wanneer kapha uit balans raakt, kan dit leiden tot onzekerheid in relaties en een neiging tot overmatige gehechtheid. Mensen met een verhoogde kapha kunnen zich onzeker voelen wanneer hun verbindingen met anderen niet sterk genoeg lijken of wanneer zij zich daarin niet genoeg gezien voelen.
Kapha en vasthouden: kapha-gedomineerde mensen hebben een sterke behoefte aan verbondenheid en zekerheid in relaties. Wanneer die verbindingen wankelen, kan onzekerheid zich manifesteren als emotionele afhankelijkheid of overmatige gehechtheid aan mensen en dingen. Daarnaast kan een kapha-disbalans leiden tot overgewicht, wat nog vervolgens tot toegevoegde gevoelens van onzekerheid over het uiterlijk kan leiden. Het verminderen van kapha-onzekerheid vraagt om beweging, stimulatie, loslaten en autonoom in verbinding kunnen zijn. Actieve oefeningen zoals dans, hardlopen en cardio helpen om stagnatie tegen te gaan. Het toevoegen van verwarmende, lichte voeding en kruiden zoals gember en zwarte peper kan kapha helpen balanceren.
Tot slot
Ayurveda leert ons dat onzekerheid niet slechts een mentale of emotionele kwestie is, maar diep geworteld kan zijn in fysieke en energetische onbalans. Door inzicht te krijgen in je dosha en de invloed van de gunas, kun je onzekerheid beter begrijpen en behandelen.
Het cultiveren van sattva door een zuiver en gebalanceerd leven, het reguleren van vata, pitta, en kapha, en het verminderen van de identificatie met het ego (ahamkara) zijn allemaal effectieve manieren om onzekerheid los te laten en meer innerlijke rust en zekerheid te vinden.]
Coen van der Kroon Ayurveda Academy The Netherlands / www.ayurvedanetherlands.com
