Tijd en ritme zijn belangrijk voor hoe het leven zich manifesteert. Opbloeit en weer afsterft. De wetenschap Ayurveda kent de factor tijd en ritme veel belang toe. Het Sanskriet woord voor tijd en ritme is Kala. Maar Kala betekent ook ‘zwart’ en dood. Hier ligt dus impliciet in besloten dat er een tijd van afscheid is.
Daar het gehele systeem van vedische wetenschap rond cyclisch denken is opgebouwd, impliceren ieder afscheid en einde, ook een nieuw begin. Uit dat wat sterft, wordt iets nieuws geboren. Daarbij kijken we naar wat er zich in ons lichaam en leven afspeelt; op microniveau en op het niveau van ons dagelijks bestaan.
De drie dosha’s en vergankelijkheid
In ons lichaam in een constante flux van opbouw en verval. We nemen voortdurend afscheid en beginnen opnieuw. Iedere dag verdwijnen er ontelbare lichaamscellen. Maar ook komen er weer ontelbare nieuwe cellen bij. De drie doshas – Kapha, Pitta en Vata – zorgen voor groei en nieuw leven (Kapha), transformatie van voeding naar biologisch leven (Pitta) en vervoer en daarmee ook afbraak van leven (Vata).
De drie dosha’s zorgen ook voor respectievelijk groei en bestendiging (Kapha, in onze jeugd), dan voor omzetting en transformatie (Pitta, in de periode die we volwassenheid noemen). En uiteindelijk ook voor leegheid, vergankelijkheid en afscheid (Vata, in onze ouderdoms-periode).
Vata dosha: afscheid en de dood
Vata dosha wordt daarom wel de heerser over leven en dood genoemd. Tijdens het leven stuurt en reguleert Vata de stroom van levensenergie, maar wanneer de tijd (Kala) daar is om afscheid te nemen, reguleert Vata ook dat aspect.
Dat doet het ook in ons lichaam, ieder moment van de dag. Ons spijsverteringskanaal begint met de Kapha-smaak zoet. De smaak zoet bestaat volgens Ayurveda – net als Kapha – uit de elementen aarde en water en je kunt met ‘zoet’ goed bouwen, stapelen en verbinden. Vervolgens worden in het maag-darmkanaal door de spijsvertering respectievelijk de smaken zuur, zout, scherp en bitter ingezet, deels het domein van Pitta dosha.
Afscheid nemen – een dagelijks gebeuren
De zesde en laatste smaak is de smaak wrang – een echte Vata smaak – en deze doet haar werk in het laatste deel van het maag-darmkanaal, namelijk in de dikke darm. Daar wordt met behulp van de smaak ‘wrang’ de natte voedingsbrij als het ware uitgewrongen, zodat er een relatief droge en compacte bolus overblijft. Deze kan dan als ontlasting (letterlijk en figuurlijk) ons lichaam verlaten. In die vorm keert ontlasting terug naar de aarde en kan op die manier later weer bijdragen aan nieuw leven. Zo is de smaak ‘wrang’ daadwerkelijk een smaak van Vata dosha. De hoofdzetel van Vata dosha is volgens Ayurveda in diezelfde dikke darm te vinden. Dat is de plaats van leven en dood in het lichaam. Van afscheid en opnieuw beginnen.
De diepere implicaties van `wrang’
We kennen allemaal ervaringen met het woord ‘wrang’. Ervaringen in het leven kunnen zo wrang zijn, dat ze ons uitgewringen, alsof alle zoete levenssap uit ons is weggenomen. Op die manier worden eigenlijk alle zes smaken op emotionele manier gebruikt. Zoete ervaringen zijn het meest aantrekkelijk en hebben het meest te maken met voortplanting en nieuw leven. De andere kant van het smaken-spectrum is dus wrang. Om die redenen ervaren we processen van afscheid nemen – van verlies en van rouw, als wrang. We voelen ons beroofd van onze zoete en verbindende levenssappen.
Een nieuw zoet begin als helende ervaring
Ayurvedisch en therapeutisch gezien is het van belang ervoor te zorgen dat er opnieuw zoete en sappige aspecten terugkomen in het leven. Niet alleen op emotioneel ervaringsniveau, maar ook op biologisch en lichamelijk niveau. Want in wezen zijn deze twee direct aan elkaar gekoppeld en verbonden. Het woord Snehana betekent in Ayurveda zowel oliemassage als ‘liefde en tederheid’. Die woorden hebben te maken met zoet, en deze smaak zorgt voor aanvoer van de elementen aarde en water. Er kan dus, letterlijk en figuurlijk, weer gebouwd worden aan nieuw leven. Zo zijn Vata dosha en wrang verbonden met afscheid nemen, maar vormen zij ook de opening naar een nieuwe cyclus van een leven dat (weer) zoet is: weer een nieuw begin
Coen van der Kroon
Program Director at Delight Academy | Ayurveda, Founder of Academy of Ayurvedic Studies holisanshop.nl
